Excuses van de koning

Veteraan Goos Blok waardeert de spijtbetuiging en noemt het ‘een goede eerste stap’. ‘Er zijn mensen die vinden dat Indonesië zich evengoed zou moeten verontschuldigen voor het geweld dat Indonesiërs begingen jegens Nederlanders. Maar ik denk dat dit genoegdoening was voor onrecht dat al eeuwen duurde. Wij moeten doen wat ons geweten ons dicteert en excuses van de andere zijde ook aan de andere zijde overlaten. Ik zou het terecht vinden als Nederland ook nog officieel excuses maakt voor alle eeuwen dat we Indonesië als ons bezit beschouwden en het land en zijn inwoners hebben uitgebuit.’

Voor veteraan Gerard van der Lee is het een grote vraag waarom de koning juist nu excuses maakt. Hij had het passender gevonden als de koning ten minste de uitkomsten van het dekolonisatieonderzoek had afgewacht. ‘De spijtbetuiging van de koning zal ook geen positief effect hebben op de publieke opinie over veteranen, die door velen worden afgeschilderd als moordenaars. Dat betreur ik, voor de veteranen én voor hun nageslacht.’ Hij is van mening dat de veteranen excuses verdienen. ‘We zijn met een opdracht op pad gestuurd die nauwelijks uitvoerbaar bleek. Dat hebben we naar eer en geweten gedaan, maar erkenning is altijd uitgebleven.’

Ad Jansen, ook veteraan, heeft een ‘dubbel gevoel’. Enerzijds vindt hij het jammer dat hiermee opnieuw, net als in het dekolonisatieonderzoek, maar één kant van een zeer complexe werkelijkheid wordt belicht. ‘Het verhaal moet volledig verteld worden, om het Nederlandse geweld goed te kunnen beoordelen.’ Anderzijds waardeert hij het gebaar van de koning. ‘Het vergt enige moed om dit te doen. Ik hoop vooral dat het zal bijdragen aan herstel van de relatie tussen Nederland en Indonesië.’

In het voorwoord van Checkpoint besteedt Martin Elands, hoofd Kennis- en onderzoekscentrum van het Veteraneninstituut ook aandacht aan de excuses van de koning:

‘Het is Nederland nooit goed gelukt om zichzelf te bevrijden van de last van het koloniale verleden. Namens de regering deed onze vorst daartoe tijdens het staatsbezoek aan Indonesië een nieuwe poging. Hij sprak publiekelijk excuses uit voor geweldsontsporingen in de periode 1945-1949. Het excuus van de koning zal de last van het verleden voor sommigen verlichten. Dat is winst. Echter, door de gekozen woorden wordt die last opnieuw grotendeels op het bordje van de Indiëveteranen geschoven. De regering excuseert zich immers uitsluitend voor hun gedrag. Maar waar is toch die hand in eigen regeringsboezem? Geen excuses voor politieke besluiten. Geen excuses voor de grootschalige troepeninzet en het (grondwettelijk dubieus) uitzenden van dienstplichtigen. Geen excuus voor het negeren van internationale druk. En geen excuus voor ernstige politieke nalatigheid in het voorkomen en tegengaan van onvermijdelijke geweldsexcessen. Op die manier blijft een bevrijding van de last van ons koloniale verleden helaas nog minimaal anderhalf jaar een illusie.’