Bart Hetebrij (68) heeft als humanistisch geestelijk verzorger meer dan twintig jaar ervaring bij de Nederlandse krijgsmacht. Hij was humanistisch raadsman in Dutchbat III. In 2024 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. We vroegen hem te reflecteren op tien moderne geboden.
Missies: Bosnië (1995, 1999), Kirgizië (2003), Afghanistan (2011) en Hoorn van Afrika (2012).
‘Dat is voor mij heel belangrijk als humanist. Humanisme betekent eigenlijk dat je er niet van kan uitgaan dat er een hogere macht is of dat er een hiernamaals is waar je je op kan richten. Je leeft maar één keer, daar ga ik van uit. Ik heb geen ervaring of contact met hogere machten of met geloof. En als ik dat wel had, dan zou ik gelovig zijn, denk ik. En dat betekent dat ik het zelf moet doen. En dat geloven in jezelf, dat moet je ontwikkelen. Ik was in het begin in het werk ook heel onzeker. En geloofde ik ook niet helemaal in mezelf, maar gaandeweg word je steeds sterker.’
‘Ik heb het niet altijd even fijn gevonden thuis. Mijn vader was een jurist en ik had geen aansluiting met de man. Maar als je zelf vader wordt, dan ga je toch wat dingen in een ander licht zien en word je wat milder. Ik denk daarom dat elke ouder wel op een of andere manier respect verdient. Je krijgt daar geen opleiding voor, je moet het maar doen vanuit het niets ineens. Dus ik vind wel dat ouders respect verdienen. Over het algemeen, met uitzonderingen. Ja, dat geldt voor de meeste dingen.’
‘Dat is de allermooiste opdracht in het leven, voluit leven en met passie! Ik heb een tijdje in een ziekenhuis gewerkt en daar had ik het gewoon niet naar mijn zin. Ik slaap dan slecht en dan is de passie eruit. Dat was een technisch beroep trouwens. Heel procedureel, daar was ik gewoon niet gelukkig in. En dan voel je dat ook niet meer.
Vanaf 1995 heb ik me intensief beziggehouden met de nazorg rondom Srebrenica, met name gericht op hoe wij als Dutchbatters terugkeerden. Hoe we werden gezien door de samenleving en hoe we behandeld werden door de politiek en de media, heeft me altijd geraakt. Ik heb me voortdurend verzet tegen onrechtvaardige beeldvorming en ik kwam op voor de belangen en rechten van de betrokkenen. Dat heb ik altijd met volle overtuiging en passie gedaan.’
‘Ik werk hard om te slagen. Als je je passie volgt, werk je vanzelf hard, omdat je gedreven wordt door wat je echt belangrijk vindt. Werk je hard en blijf je trouw aan je eigen pad, dan leer je ook het belang van discipline en doorzettingsvermogen. Het gaat erom dat je met integriteit en verantwoordelijkheid je doelen nastreeft, terwijl je je beloftes nakomt en anderen respecteert.’
‘Eerlijkheid duurt het langst. Als je eerlijk bent, dan kun je met opgeheven hoofd het rechte pad bewandelen. Als je niet eerlijk bent, dan moet je daaromheen dralen, wat meer energie kost. Dit hangt ook samen met het geloven in jezelf. Als je niet in jezelf gelooft, is het ook moeilijker om eerlijk te zijn.’
‘Ik denk dat verschillen heel belangrijk zijn, juist omdat ze een discussie op gang kunnen brengen. Het is belangrijk om deze verschillen te bespreken en ze niet uit de weg te gaan. Als je dat doet, dan kom je verder. Het gaat om het proces van these, antithese en uiteindelijk synthese. Je kunt ook veel leren van anderen en dat opnemen in je eigen repertoire.
Dit geldt ook voor de missies en het samenwerken. Het is cruciaal, vooral tijdens een missie, dat alle disciplines goed samenwerken. Als de communicatie niet goed is, zie je soms dat het lijkt alsof we op een kazerne zitten, in plaats van in een team met een uitdagende taak. Dan ontstaan er onenigheden, vooral als de leiding ver van de manschappen staat, wat spanning veroorzaakt. Het is belangrijk om het gezamenlijke doel voor ogen te houden en met passie samen te werken.’
“Uyên Lu schreef een indrukwekkend boek over haar vlucht als jong meisje uit Vietnam en doet nu veel voor veteranen in Nederland. Zij is voor mij een toonbeeld van doorzettingsvermogen en moed.”
‘Dat is heel moeilijk, denk ik. Er moet wel een reden zijn om optimistisch te zijn. Maar ook hier speelt passie een belangrijke rol. Als je je passie kunt volgen, dan wordt het makkelijker. Dit is vooral voor jongeren vaak lastig: “Wat moet ik studeren? Wat wil ik doen in mijn leven?” Als je die passie nog niet hebt ontdekt, dan kan het leven best moeizaam zijn en is de kans groter dat je je ongelukkig voelt. Natuurlijk zullen er altijd momenten zijn waarop het leven wat minder gaat, maar als je de grote lijn kunt vasthouden, als je er 100 procent achter staat en energie haalt uit wat je doet, dan vergroot dat je kans op succes en geluk.’
‘Doe wat je zegt en zeg wat je doet. Dat is altijd belangrijk, of het nou om je werk gaat of om relaties. Het zorgt ervoor dat mensen je kunnen vertrouwen en weten wat ze aan je hebben. Vertel duidelijk wat je van plan bent en wat je bedoelingen zijn. Als je dat niet doet, ontstaan er misverstanden en onzekerheid.
In de politiek zie je dit vaak misgaan. Politici zeggen dingen, maar doen vaak iets anders. Dat is volgens mij een van de redenen waarom veel mensen het vertrouwen in de politiek verliezen. Meer eerlijkheid en duidelijkheid zouden dat kunnen veranderen.’
‘In het militaire bedrijf wordt heel veel gecreëerd, maar soms is het doel natuurlijk om te vernietigen. Vernietigen is altijd negatief, hoe je het ook draait of keert, en soms ontkom je daar niet aan, want de wereld is meer gespannen dan ooit. Elkaar vernietigen lijkt het hoogste doel in sommige delen van de wereld, maar het creëren is natuurlijk veel positiever, daar krijg je ook veel meer geluksmomenten van.’
‘Dat is dus de belangrijkste zin van het leven denk ik. De verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven. Zonder daarbij tekort te doen aan de verantwoordelijkheden van anderen. Het betekent dat je de controle hebt over je keuzes en bereid bent de gevolgen te dragen. Het is belangrijk om te begrijpen dat verantwoordelijkheid niet betekent alles alleen doen, maar wel dat je invloed hebt op je eigen toekomst. Het houdt in dat je leert van je fouten, groeit door uitdagingen en de balans vindt tussen het zorgen voor jezelf en anderen. Verantwoordelijkheid nemen geeft je de kracht om vol vertrouwen je eigen pad te kiezen, zonder afhankelijk te zijn van anderen om je richting te bepalen.’
Twintig portretten van veteranen die als boegbeelden de veteranengemeenschap versterken en die onze vertegenwoordigers zijn in de burgermaatschappij. Het respect en de waardering die zij ontvangen, is een erkenning voor alle veteranen.