‘Oorlog brengt het beste en het slechtste in de mens naar boven’

Hoe heeft u zich op deze rol voorbereid?
De schrijver van het stuk, David van Reybrouck, heeft veel veteranen gesproken over hun ervaringen. Ik probeer de tekst zo goed mogelijk van buiten te leren. Dat is erg kort door de bocht, dus daarom zijn David, de regisseur en ik ook nog op bezoek geweest bij een kazerne. Daar zijn we voor een dag ondergedompeld. Dat was fantastisch. We hebben in een jeep gereden, wapens vastgehouden en veel gehoord over de missietijd in Somalië. De veteraan die ons begeleidde, maakte tastbaar hoe het voor hem daar was geweest. De ervaringen van die dag heb ik heel veel gebruikt. Bijvoorbeeld het belang van post in het pre-internet tijdperk.

Heeft u ook nog met veteranen gesproken?
Ik heb eigenlijk op voorhand niet met andere veteranen gesproken. Ik wilde niet in de weg lopen van mijn eigen verbeelding. Dat is de manier waarop ik werk.

Achteraf heb ik natuurlijk wel gesproken met de mannen op wiens verhalen dit stuk is gebaseerd. Het meeste is waargebeurd. Dat was een vreemde gewaarwording, want normaal is theater fictie. Je probeert mensen te laten geloven dat het waargebeurd is en dan zitten de mensen over wie het gaat in de zaal! Dat bezorgde mij het zweet in de schoenen. Achteraf heeft hij zijn Wings aan mij gegeven. ‘Gij verdient dat’, vertelde hij in plat Vlaams.

Na afloop van die voorstelling zijn we getrakteerd op een aantal verhalen die nog duisterder en onwaarschijnlijker waren dan die uit Para. Met als gevolg dat mijn vrouw en ik in tranen afscheid namen.

Jullie willen met dit stuk clichés en vooroordelen doorbreken. Hoe doen jullie dat?
We proberen dat ook met dit stuk te doen. We maken het inzichtelijk wat een soldaat doormaakt. Hoe het is om de opleiding te volgen en op missie te gaan. Mij verbaasde het bijvoorbeeld het meest hoe jong gasten zijn als ze het leger in gaan. Dat zijn gasten van twintig jaar! We hopen dat mensen na afloop hier genuanceerder naar kijken.

We doen dit door de tijd te nemen. Het is geen scoop uit een klein artikeltje in de krant, maar een uitgebreide documentatie van verhalen. Hiermee proberen we een volledig beeld te geven zonder clichés of vooroordelen. Daarmee dwing je het publiek om hun mening te hernieuwen of genuanceerder te denken.

Is uw beeld door de verhalen veranderd?
Absoluut! Ik wist er ook weinig van, behalve de artikelen uit de krant. Mijn beeld is sindsdien bijgesteld. Ik ben geschrokken van sommige verhalen over de missie en de opleiding. Factoren waar ik nauwelijks weet van had. Als je dat allemaal optelt en in de blender gooit dan krijg je een andere blik.

Waarom is het belangrijk om verhalen te blijven delen?
Het is altijd goed om bij problemen erover te spreken. Altijd. Het geven van een stem aan Nico Staelens (de hoofdrolspeler) is een aanpassing van onze blik op soldaten. We moeten minder oordelen en meer luisteren. Dat doet niemand kwaad.

Moeten we veteranen vaker een stem geven? Minder oordelen en meer luisteren?
Ik vind van wel. Los van het feit dat iedereen zijn eigen mening heeft. Ik ben bijvoorbeeld een pacifist. Je kan alsnog heel vredevol zijn, maar in de huid van een militair kruipen. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. We zijn immers allemaal mensen.

Welke reactie is u het meest bijgebleven?
Twee paracommando’s vertelden dat zij elkaars leven hebben gered.

De ene keer vond plaats in een oorlogssituatie. Zij werden namelijk beschoten, maar het geweer van de een blokkeerde. Die andere is er toen voor gaan staan met zijn wapen en heeft hem dekking gegeven. Daardoor had hij het overleefd.

De rollen waren omgedraaid tijdens een avond whiskey drinken. De redder van het vorige verhaal had namelijk een Marrokaanse achtergrond en er heerste veel racisme in het korps. Men had iets teveel whiskey gedronken en een commando wilde de Marrokaanse commando helemaal in elkaar slaan. Hij was echt moorddadig. Toen heeft hij het leven van zijn Marrokaanse vriend gered. Hij heeft die anderen geweerd, zodat die zijn vriend kon vluchten tot de dronken sectiegenoten hun roes hadden uitgeslapen.

Verveling, hitte en whiskey waren geen parameters waar ik vooraf rekening had gehouden. Dit verhaal laat de donkere en lichte kanten van mensen zien. Het beste en slechtste komt in hen naar boven. Ons stuk is daar wel een goed voorbeeld van.