Een moment van vrijheid vieren
Bert staat in het online erecouloir.
Net over de grens bij Arnhem bereidt de 61-jarige veteraan Bert van Horen zich in Emmerich am Rhein voor op Nationale Herdenking op 4 mei. Dat gaat wederom anders dan verwacht. In plaats van een fysieke plek tussen 59 andere veteranen in het erecouloir op de Dam, brengt deze veteraan met uitzendingen naar Bosnië, Macedonië en Egypte zijn persoonlijke eerbetoon aan gevallen oorlogsslachtoffers dit jaar online. Dat heeft te maken met de gewijzigde opzet van de Nationale Herdenking vanwege het coronavirus, zonder erecouloir. Om de veteranen die in het erecouloir zouden staan toch de kans te geven hun persoonlijke verhaal en motivatie te delen, ontwikkelde het Nederlands Veteraneninstituut ook dit jaar een online erecouloir. Hier deelt Bert van Horen verhalen, ervaringen en levenslessen als het gaat over leven in vrijheid.
“Op 4 mei sta ik stil bij de periode waarin Nederland geen vrijheid kende, bij de mensen die dat hebben meegemaakt en de gevallenen. Tegelijk is het voor mij een moment van vrijheid vieren, om te beseffen dat deze niet vanzelfsprekend is’’
Tijdens zijn 36 jaar bij de Koninklijke Marechaussee ging Van Horen drie keer op missie. Als onderdeel van internationale teams ging hij op multinationale missie naar Egypte, op EU-missie naar Macedonië en op VN-missie naar Bosnië. “Een groot deel van onze rol in deze ongewapende missies bestond uit het monitoren, adviseren en begeleiden van lokale politiemachten, bij het op juiste wijze optreden en het tegengaan van georganiseerde criminaliteit. Juist in gebieden waar ook na de strijd nog veel – vaak etnisch gerelateerde – onrust heerst onder de bevolking. Een grote uitdaging daarbij waren de verschillende culturen die samen moesten werken. Zowel binnen de vredesmacht als onder de bevolking.’’
Praten als wapen
Al op zijn eerste dag als human rights officer in Bosnië wordt Van Horen bij een gijzeling in een lokale gevangenis geroepen. Ook hier zorgen de grote etnische verschillen voor onrust en uitsluiting. Van Horen vertelt:
“De gijzelnemers kwamen in opstand tegen de slechte manier waarop ze als etnische minderheid binnen de gevangenis werden behandeld. Er was totaal geen vertrouwen in de lokale autoriteiten, maar ook niet in het optreden van mijn voorgangers bij de VN en dus stond ik bij aankomst al met 4-0 achter. Dan besef je heel goed dat de enige wapens die je op dat moment hebt, je mond, je ervaring en een flinke dosis gezond verstand zijn. Daarmee moet je hen zien te overtuigen. Met een VN-badge op mijn ene arm en een Nederlandse op de andere ben ik het gesprek met ze aangegaan. Gelukkig konden we, de-escalerend en met goede afspraken, de gijzeling dezelfde avond nog op een rustige manier beëindigen. Dan ga je best met een goed en enorm trots gevoel slapen.”
Een andere situatie die voor Van Horen van grote waarde in zijn werk is geweest, speelt zich ook af in Bosnië. Daar komt hij – in Nederland goed getraind voor dit soort situaties maar nu wél ongewapend – onverwacht oog in oog te staan met een vuurwapengevaarlijke verdachte van een schietpartij. Een Servische man die gezocht werd door de lokale politie.
“Bij toeval raakte ik in gesprek met een groepje lokale omstanders over wat er aan de hand was. Na een tijdje stapte iemand naar voren, dat bleek die verdachte te zijn. Door mijn VN-badge durfde hij zich aan mij kenbaar te maken. De aanwezigheid van een VN-vertegenwoordiger maakte dat hij zich durfde over te geven, met vertrouwen op een eerlijke behandeling. Die heeft hij ook gekregen, ik heb het hele proces van de plaatselijke politie persoonlijk gemonitord. De dankbaarheid in de ogen van deze man blijft me bij. Pas later besefte ik me hoe bijzonder het voor me is dat ik verschil heb kunnen maken in het leven van deze man.”
Voorrecht
Iedere veteraan in het erecouloir staat er met een persoonlijke reden. Zo ook Bert van Horen:
“Het besef van de waarde van vrijheid is voor mij een groot goed. Mijn oom was mijn enige familielid dat ook militair was. Hij werd in 1947 als 21-jarige soldaat als dienstplichtige naar Nederlands-Indië (nu Indonesië) gestuurd. Met hem voel ik me verbonden, we zijn beiden naar een ander land gegaan om ons daar in te zetten voor vrijheid en veiligheid. Hij is daar echter gesneuveld. Ik mocht drie keer terugkomen in een vrij Nederland, dat heeft hij helaas nooit mogen beleven.”
Van Horen kijkt uit naar het bijzondere eerbetoon op 4 mei aanstaande:
“In het erecouloir mogen staan vind ik een eer. Het is belangrijk dat we stilstaan bij alle veteranen die aan vrijheid hebben bijgedragen en dit nog steeds doen, zowel in Nederland als daarbuiten. Dat ik daaraan heb mogen bijdragen is voor mij heel waardevol.” Voor Van Horen staat 4 mei herdenken vooral in het teken van stilstaan bij de waarde van vrijheid. “Het is voor mij ook een belangrijk moment van vrijheid vieren, juist door te beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Ik heb aan den lijve ondervonden hoe het is om niet in vrijheid te kunnen en mogen leven. Het is maar net waar je wiegje staat. Daardoor heb ik eigenlijk pas echt geleerd hoe goed we het hier hebben en dat vrijheid iets is dat je moet koesteren en waarderen.”
Stilstaan bij waardering
De coronacrisis maakt ook de Nationale Herdenking op de Dam anders. “In de afgelopen decennia waren er in Nederland gelukkig maar weinig momenten waarop we echt in onze vrijheid werden beperkt. Als ik het leven van mijn ouders in een periode van echte vrijheidsbeperkingen in de Tweede Wereldoorlog vergelijk met mijn leven in een tijd van rust en vrede, waarin bijna alles mag en kan, voel ik een enorme waardering voor die vrijheid. Ik vind het belangrijk om bij die waardering stil te staan, zeker nu we momenteel door corona op een andere manier beperking van onze vrijheid ervaren. Daarom is herdenken ook zo belangrijk. We moeten blijven leren van het verleden, waarderen wat we hebben enblijven bijdragen aan veiligheid, voor iedereen.’’
Bert Van Horen is inmiddels uit dienst, maar zijn voormalige werk bij de Koninklijke Marechaussee blijft nog altijd verweven met zijn leven. Naast zijn vrijwilligerswerk voor de Stichting Tubereuze Sclerosis Nederland, is hij sinds twee jaar ook voorzitter van de Commissie Reservisten en Veteranen bij de Stichting Marechaussee Contact.
Ontdek meer verhalen
Dit jaar staan er op 4 mei geen veteranen op de Dam. Daarom delen zij hun indrukwekkende verhalen online. Aan wie denken zij tijdens de 2 minuten stilte?
