Een sportieve missie: de Invictus Games

Tien sporten staan centraal: atletiek, gewichtheffen, handboogschieten, indoor roeien, Land Rover Driving Challenge, rolstoelbasketbal, rolstoelrugby, wielrennen, zitvolleybal en zwemmen. De militairen en veteranen die in actie komen zijn bijzonder; zij zijn namelijk psychisch of lichamelijk gewond geraakt tijdens hun inzet. Door de nadruk te leggen op sportieve prestaties in plaats van iemand (oorlogs)verwonding, worden deze veteranen weer in hun kracht gezet tijdens deze dagen. De keuze voor de naam van het evenement is toepasselijk: Invictus staat voor onoverwinnelijk.

Een revolutionair idee met oranje wortels

De Invictus Games bestaan sinds 2014 en zijn door prins Harry, zelf ook een veteraan, in het leven geroepen. Hierbij liet hij zich inspireren door de Warrior Games, een vergelijkbaar evenement dat sinds 2010 wordt gehouden in de Verenigde Staten. De inzet van sport als therapie en heling gaat echter veel verder terug. In Nederland kan de opkomst van gehandicaptensport zelfs als een directe nalatenschap van de Tweede Wereldoorlog worden beschouwd – een ontwikkeling waarin gewonde militairen en veteranen een hoofdrol spelen.

In mei 1940, tijdens de Duitse inval, was namelijk een groot aantal militairen gewond en lichamelijk beperkt geraakt. Er was behoefte aan opvang voor deze groep. In 1940 werd daarom huize Kareol in Aerdenhout door het Rode Kruis in gebruik genomen als herstellingsoord voor gewonde militairen. Dit gebeurde onder sportieve leiding van ritmeester en meervoudig Olympisch ruiterkampioen Charles Pahud de Mortanges en dr. C. Kroon. Zij zetten sport in om gewonde militairen weer aan te laten sterken. Door lichamelijke oefeningen, massages, en experimentele elektrische therapieën, werden in totaal 75 gewonde militairen op deze plek behandeld. Pahud de Mortanges werd zelf in 1942 afgevoerd in Duits krijgsgevangenschap, maar wist te ontsnappen naar Engeland. Daar voegde hij zich bij de nieuw opgerichte Koninklijke Nederlandsche Brigade ‘Prinses Irene’.

Na de oorlog diende Huize Kareol een tijd lang als sanatorium voor oorlogsgewonden. Het is ook op deze plek dat de Bond van Nederlandse Militaire Oorlogs- en dienstslachtoffers (BNMO) werd opgericht. Het verenigingsblad ‘De Kareoler’ dat vernoemd is naar deze plek én de bond bestaan vandaag de dag nog steeds.

Na de Tweede Wereldoorlog ontstond vervolgens de prangende vraag hoe gewonde militairen het best te ondersteunen bij de revalidatie en terugkeer in de samenleving. Dr. Ludwig Guttmann, een voor het opkomende nationaal-socialisme naar Engeland gevluchte Duitse dokter, leek het antwoord te hebben: volgens de nieuwste medische inzichten een succesvolle manier om sport in te zetten bij het revalidatieproces van gewonde militairen. Dit deed hij in het door hem opgerichte Stoke Mandeville Hospital in Buckinghamshire, waar vooral militaire piloten met rugletsel behandeld werden. Sport zou volgens dr. Guttmann helpen om deze groep fysiek aan te sterken én om weer zelfvertrouwen op te bouwen.

Van revalidatie naar sportieve competitie

Het was het militaire herstellingsoord Aardenburg in Doorn dat na de Tweede Wereldoorlog contact legde met het Stoke Mandeville Hospital en Dr. Guttmann, die sinds 1948 ook sportieve competities onder de naam Stoke Mandeville Games organiseerde. In de zomer van 1952 reisden vier Nederlanders die werden verpleegd in Aardenburg naar Engeland om mee te doen aan de Stoke Mandeville Games, wat de spelen voor het eerst een internationaal evenement maakte. In 1958 was prins Phillip, de grootvader van prins Harry, aanwezig. Hij zou een half uurtje blijven, maar hij was zo geïnteresseerd in de verschillende sporten en de atleten dat hij veel langer bleef. Sinds 1960 staat de competitie bekend als de Paralympische Spelen.

De BNMO zou een belangrijke rol blijven spelen in de ontwikkeling van gehandicaptensport in de jaren die volgden. Voor de gewonde militairen werden sportwedstrijden en activiteiten georganiseerd, en later zelfs sportclubs opgericht. Samen met het Militair Revalidatie Centrum Aardenburg werd in 1961 de Nederlandse Invalide Sportbond (NIS) opgericht. Ook burgers mochten zich hierbij aansluiten.

In het verlengde van deze geschiedenis is het dan ook dat tijdens de Invictus Games de deelnemers met elkaar de Haagse sportvelden op gaan. Niet revalidatie en gouden medailles – maar sportieve doelstellingen, teamsport en zelfvertrouwen zijn deze week het belangrijkst. Dat maakt de Invictus Games een uniek sportevenement om jaarlijks naar uit te kijken.

Interviewcollectie

Dat sport een belangrijke rol speelt in het leven van militairen, blijkt ook uit onze interviewcollectie. Zo vertellen (oud)deelnemers van de Invictus Games over hun ervaringen. Daarnaast zijn er ook veel mooie verhalen over sport als therapievorm en de inzet van sport tijdens de opleiding en missies te beluisteren. Wil je hier meer over weten? Kijk op www.veteranenvertellen.nl.