Geestelijke verzorging voor veteranen en thuisfront: in gesprek met dominee Jan Tom Schneider

Zo voer hij als pastor mee op marineschepen en was hij op Curaçao pastor voor militairen en hun gezinnen.  Ook begeleidde hij groepen in het vormingswerk, werd hij luchtmachtpredikant en gaf hij jarenlang leiding aan een groep van geestelijk verzorgers bij dat commando.

Sinds september 2016 werkt Jan Tom bij het Veteraneninstituut als coördinator van de geestelijke verzorging. Verzoeken om contact met een geestelijk verzorger komen bij hem binnen. Soms gaat de vraag over ondersteuning in een lastige fase in het leven. Het komt ook voor dat een veteraan zelf niet goed weet wat er aan de hand is en gezelschap wil of even wil sparren. In andere gevallen probeert iemand na jaren van therapie, samen met een geestelijk verzorger betekenis te geven aan het meegemaakte. Geestelijk verzorgers hebben de tijd en de professionele aandacht om in huiselijke omgeving het gesprek aan te gaan. Over vragen rond leven en dood, zin en zinloosheid, schuld en schaamte, geschonden verwachtingen. Jan Tom coördineert deze verzoeken en zorgt ervoor dat hij of één van zijn drie collega’s in het land op pad gaat.

In zijn jeugd zag Jan Tom hoe opa’s en oma’s de oorlog met zich meesleepten in hun lichaam en geest. Hij zag hoe moeilijk het voor hen was erover te vertellen. De bitterheid en pijn die daarmee gepaard gingen bleven hem intrigeren. Hij zag overeenkomsten bij militairen in hun confrontatie met geweld, oorlog en de vergeetachtige samenleving.

Om als geestelijk verzorger degene te zijn aan wie, in kameraadschap, iets wordt toevertrouwd. Dat spreekt hem aan. Hij merkt ook dat bij veteranen op hoge leeftijd, de herinneringen aan een oorlog nog sterk kunnen terugkomen:

,,Dit moet ik aan je toevertrouwen, dominee. Pas dan kan ik rustig sterven”.

Jan Tom vindt het bijzonder dat de juiste aandacht op die momenten veel kan bijdragen.

Alle geestelijk verzorgers bij Defensie hebben een levensbeschouwelijke achtergrond. ,,Dat is onze bron. Ik ben door de Protestante Kerk voor onbepaalde tijd uitgeleend aan de krijgsmacht, maar het blijft mijn bakermat. Een warme bedding om inspiratie op te doen en mijn heil te vinden als ik zelf zoekende ben”. In zijn gesprekken gaat het vaak over uitzichtloosheid in het bestaan. Geen hoop meer hebben en alles geprobeerd hebben. Jan Tom gelooft dat juist dan contact houden, trouw zijn en nabij zijn lichtpunten kunnen zijn.

Waardering en respect moet er ook zijn voor het thuisfront. ,,Ik heb een groep partners begeleid, die zochten naar een plekje waar ze een paar uurtjes per maand hun kwetsbare verhaal konden neerleggen. Praten met mensen aan wie ze niks uit hoefden te leggen”. Het is nogal wat om het thuis vol te houden met een veteraan die zijn of haar partner niet makkelijk toelaat in zijn binnenwereld. Korte lontjes, grilligheid en onvoorspelbaarheid kunnen voor problemen zorgen in het gezinsleven. Anderhalf jaar heeft Jan Tom geluisterd naar de verhalen van die partners. Over hoe zij geen licht zagen aan het einde van de tunnel, maar elkaar wel konden bemoedigen.

Over een maand gaat Jan Tom met leeftijdsontslag en zegt hij Defensie vaarwel. Het kost hem moeite die warme jas uit te trekken. Zijn vurige hoop is dat mensen geen drempel voelen naar geestelijke verzorgers:

,,Wij weten wat werken bij Defensie en op missie gaan kan doen met een militair en het thuisfront. Samen kunnen we kijken welke betekenis die intense ervaringen hebben voor iemands levensloop”.

Tot slot voegt Jan Tom daar aan toe: ,,Ontwikkelingen gaan snel; waar de militair nog met zijn gedachten zit bij wat hij heeft meegemaakt, is de samenleving alweer met nieuwe uitdagingen bezig.  ,,Juist daarom vind ik het zo belangrijk veteranen erkenning te blijven geven door met belangstelling te luisteren naar hoe zij terugkijken”.

Vanaf 1 juni is Marco Spies coördinator voor inzet van geestelijk verzorgers onder veteranen. Hij  is bereikbaar via 088 334 00 88 en m.spies@vetraneninstituut.nl.