‘De reis naar Bosnië was heftiger dan verwacht’
Striptekenaar Jules Calis reisde in juli samen met Bosnië-veteranen naar het gebied waar ze ooit op missie zijn geweest. Hij maakte van dichtbij mee hoe ze de confrontatie met het verleden aangingen. Het was een indrukwekkende reis die naast mooie verhalen en emotionele ervaringen, hechte vriendschappen en nieuwe inzichten opleverde.
‘Ik heb de afgelopen jaren veel veteranen gesproken, met name Afghanistan-veteranen. Van hun verhalen maakte ik stripverhalen. Die verhalen zijn onlangs verschenen in het stripalbum ‘Van Brabant naar Afghanistan… en terug’. Dit jaar besloot ik om met mijn collega en goede vriend David Oranje een groep Brabantse Bosnië-veteranen te volgen die terugkeerden naar Bosnië. Deze reis leek me op het lijf geschreven. Maar het was een stuk heftiger dan ik had verwacht.
Al vanaf het eerste moment, tijdens de busreis naar Bosnië, werden David en ik in de groep opgenomen. De reis werd een mooie combinatie van samen lachen, een potje janken, schunnige moppen vertellen, elkaars verhalen aanhoren, lam worden en elkaar door de week heen slepen. Het was een intensieve week die in een mum van tijd bijzondere en hechte vriendschappen opleverde.
We trokken 24 uur per dag met elkaar op. David en ik zagen van heel dichtbij hoe de veteranen de confrontatie met het verleden aangingen. We stonden er bovenop en luisterden naar hun verhalen. Ik heb een sterk visueel inlevingsvermogen. Als iets heel gedetailleerd wordt verteld én ik ben op de bewuste plek, kan ik voor me zien wat zich daar heeft afgespeeld. Op een gegeven moment kwamen ook bij mij, sinds vele jaren voor het eerst, allerlei emoties los. Iwan, een van de veteranen, kwam naar me toe, omhelsde me stevig en zei: “Nu weet je wat het is. Nu snap je ons buddysysteem.”
Thuis aangekomen waren ik en David er even helemaal klaar mee. Geen enkele zin om ook maar iemand te zien, want we zaten niet te wachten op vragen van anderen. We bespraken samen nog eens de hele reis en namen een dag de tijd om alles te laten bezinken, alvorens weer aan het werk te gaan.
Toen ik in 2011 aan het stripalbum begon, vroeg ik me af: waarom is het voor veteranen en militairen vaak lastig om over hun ervaringen te vertellen? Inmiddels weet ik het antwoord: omdat het ervaringen zijn die je als buitenstaander gewoonweg niet begrijpt. Je moet iets soortgelijks hebben meegemaakt, wil je het kunnen begrijpen. Het zijn ervaringen die zo’n indruk op je maken als mens, dat je ze voor altijd met je mee zal dragen. Maar die zo heftig of bijzonder zijn dat je ze niet met iedereen kunt delen.
Het was de reis naar Bosnië waardoor ik de verhalen in ‘Van Brabant naar Afghanistan… en terug’, verhalen die ik nota bene zelf heb getekend, beter begrijp. Ik kon me er wel al iets bij voorstellen, maar door de ervaringen met de veteranen in Bosnië, kan ik het me meer dan voorstellen.’
Het werk van Jules is te zien op zijn website. Het reisverslag van Jules en David werd 1 augustus gepubliceerd in BNDeStem en Brabants Dagblad en is terug te lezen via online kiosk Blendle: ‘Deze reis helpt ons bij het vinden van rust’.