Psychiater Bram Bakker spreekt op de Veteranenlezing

Waarom is waardering zo belangrijk?
Zonder waardering gaan we dood. Het is een behoefte die veel aandacht verdient. Als die niet wordt vervuld, dan is er niks. In de kern zijn we sociale dieren. Dat vergeten we weleens. Iedereen heeft collega’s nodig, buren of vrienden die op de een of andere manier aandacht aan hem of haar schenken.

Is waardering voor veteranen extra belangrijk?
Het werk van veteranen maakt dat waardering extra belangrijk is. In dat opzicht hebben veteranen misschien meer behoefte aan waardering dan de gemiddelde burger. Aan de andere kant, je moet van veteranen ook geen andere mensen willen maken. Elke veteraan is bovendien weer anders. De ene staat te trappelen om naar de burgemeester te gaan voor een onderscheiding en de ander blijft liever in de luwte. Kijk naar die Apache-vlieger die in Afghanistan vloog en de Militaire Willems-Orde krijgt. Hij aanvaardt de onderscheiding, omdat het een schouderklopje is voor zijn eenheid, maar was zelf liever op de achtergrond gebleven.’

Je hebt ook veteranen die hun verhaal juist aandikken.
Dat is de menselijke natuur. Dat is niet des veteraans. Ken je het begrip visserslatijn? In de tijd dat mensen nog veel visten, kwamen ze altijd thuis met een grotere vis dan ze daadwerkelijk hadden gevangen. Je wilt aandacht. Als dat niet lukt met het gewone verhaal, doe je er nog een schepje bovenop. ’

Hoe kun je waardering het beste uitdrukken?
Stilstaan bij. Ik vind dat de veteranen dat goed doen. Je kunt zeggen: wat heeft het voor zin om in Den Haag te gaan defileren voor de koning. Maar het heeft toch betekenis. Voor mij als jongetje is dat vormend geweest. Dat soort momenten. Ik wist wat veteranen waren en dat veteranen belangrijke mensen waren. Die waardering is met de paplepel ingegoten. Het vasthouden aan die momenten is belangrijk.’

Wat kun je als naaste omgeving doen voor een veteraan?
Je doet wat je kunt, vermoed ik. De vraag is wat je kan. Als partner, kind, ouder van heb je een ander leven. Je houdt van hem of haar en steunt waar dat kan. Vanuit liefde en aandacht kun je waardering geven. Maar zorg ervoor dat je je eigen grenzen bewaakt.

Wat bedoelt u daarmee?
Een veteraan die terugkomt van een zware missie kan gaan drinken en dat drinken wordt in de omgeving vaak gedoogd. Zo van: ik snap het wel. Want hij wil vergeten. Maar alcohol drinken helpt alleen op de korte termijn en zorgt ook weer voor andere problemen. Mensen uit die directe omgeving moeten juist zeggen: we begrijpen je gedrag, maar we gaan er niet mee akkoord, het helpt niet. En als ze dat zeggen, luister dan vooral goed.’

Kun je ooit genoeg waardering krijgen?
Lijkt me niet. Ik kan me geen situatie herinneren dat iemand zei: Ik heb té veel waardering gehad. Je kunt het zelf ook een beetje doseren. Dat zeg ik ook weleens tegen mijn vriendin: “We hebben het nu genoeg over mij gehad, laten we het eens over jou hebben.”

Wat vindt u van de nep-veteraan die pronkt met andermans veren?
Het is een vraag om aandacht. Veteraan zijn levert waardering op. Het is een deel van je succes. Ik begrijp wel dat sommige mensen die hun draai niet kunnen vinden deel willen uitmaken van een relevante gemeenschap. Ook al keur ik het niet goed. Ik zou me er niet over opwinden. Die waardering wordt niet van de echte veteranen afgepikt.

Stel je komt terug van een omstreden missie. Hoe ga je om met kritiek?
Je moet bedenken van wie die kritiek komt, of die terecht is en jou raakt. Iedereen vindt wel wat van een missie in Mali, maar het gaat erom of iemand zomaar iets uit de krant heeft geplukt of dat iemand echt kennis van zaken heeft. Als zo’n deskundig iemand met kritiek komt, is er misschien een reden om er beter naar te luisteren. Maar als iemand alleen maar wat roept zonder het hele verhaal te kennen; wat moet je er dan mee? Dan zijn het gewoon mensen die anno 2018 maar wat vinden. Besteed geen tijd aan mensen die geen verstand van zaken hebben.’

Hoe wordt een veteraan weerbaar na terugkeer van een omstreden missie?
Je moet mensen aanmoedigen achter hun verhaal te gaan staan, op wat voor een manier dan ook. Laat ze zoeken naar de beste manier om die missie te integreren in hun leven, kloppend te maken en de moeite waard. Laat ze er hun eigen verhaal van maken en geef daarbij alle hulp die nodig is. Laten we absoluut niet bezuinigen op de hulpverlening aan veteranen. Zo’n verhaal kan voor kritiek vatbaar zijn, maar bedenk dat veel kritiek komt van mensen die het niet begrijpen. Dat is geen reden om het niet meer te vertellen. Oefen als veteraan je verhaal op mensen die je kennen, die je vertrouwt. Deel het. Want delen is helen. We gaan erop vooruit als we open zijn.

Over Bram Bakker
Bram Bakker wordt in 1963 geboren in Zwolle. Na het gymnasium gaat hij geneeskunde studeren aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daarna specialiseert hij zich in de psychiatrie. Als doctor in de geneeskunde promoveert hij op de behandeling van angststoornissen. Naast zijn werk als psychiater schrijft hij boeken en columns. Hij is regelmatig te gast op televisie en radio om zijn vakgebied onder de aandacht te brengen en staat op de landelijke podia met twee verschillende theatershows.

Relaties onder vuur
Bram Bakker is een van de sprekers op de jaarlijkse Veteranenlezing, die dit jaar met het thema ‘Relaties onder vuur?!’ in het teken staat van het thuisfront. De Veteranenlezing 2018 vond plaats op maandagmiddag 5 november 2018 in congrescentrum de Reehorst te Ede.