“Jagen op de vijand”
Na het incident in Haren heeft de vraag wat deed jij op de dag van de vrede, voor mij een vreemde wending genomen. Ik luisterde afgelopen vrijdag naar de radio zoals ik dat ook deed in 2001. Toen werd de wereld opgeschrikt door de aanval op de World Trade Towers. Nu gebeurde het op kleinere schaal in Nederland. In Haren werd de winkelstraat vernield, de supermarkt leeggeroofd en een 85-jarige man het ziekenhuis ingeslagen. Ook nu stonden de veiligheidsdiensten op het verkeerde been. Achteraf geven de burgemeester en de korpschef toe dat ze de situatie verkeerd ingeschat hadden. De ME-charges waren olie op het vuur. Escalatie van de situatie was het resultaat. Job Cohen start deze week met een onderzoekscommissie om de lessen die we hieruit kunnen trekken vast te leggen voor de toekomst.
Op dit snijvlak van operatie en beleid in het veiligheidsdomein ligt mijn passie. De 13 jaar operationele inzet in crisisgebieden helpt mij om de veiligheidsuitdagingen in de Nederlandse samenleving te doorgronden. Het Harense incident bekrachtigt mijn filosofie over het veiligheidsdenken. De gedachte van een maakbare en controleerbare samenleving is in mijn optiek niet houdbaar. Het Harense incident is niet te managen of volledig te sturen met draaiboeken en interventieprogramma’s. Allereerst moet de huidige situatie goed ingeschat worden. Wat is kortom de situational awareness? Waarom gaan de dingen zoals ze gaan? Welke drijfveren zitten erachter? Zodra we dat weten kunnen veiligheidsdiensten goed op de situatie inspelen. Met andere woorden, interventies toepassen die gericht zijn op het aanpakken van de achterliggende redenen van het incident. Continue bijsturing en een proactieve houding is noodzakelijk. Verantwoordelijke bestuurders moeten niet alleen weten wat er speelt. Ze moeten ook begrijpen wat er gaande is en de bereidheid tonen om de situatie te ontwikkelen.
Daarnaast was mij nog niets opgevallen in Haren. Waarom werd het belang van de Harenaren niet voorop gesteld? Op alle video’s op internet is te zien dat de ME en de politie zich volledig oriënteren op de relschoppers. In plaats van een angstige bewoner te begeleiden naar een veilige plek, zie ik ME-ers inslaan op de menigte relschoppers. Niet dat ik een afkeer heb van gepaste vormen van pressie, maar volgens mij zien we hier een fundamentele denkfout. Niet de relschopper is het focus object, maar de Nederlandse burger, de voorbijganger, de Harenaar!
Ik krijg vaak de vraag, hoe was dat nou in Afghanistan op de vijand jagen? Ik probeer dan altijd uit te leggen dat Nederlandse militairen in Afghanistan veel overeenkomsten hebben met onze eigen politie. De focus op missie ligt op de bevolking, de inwoners, burgers. Niet op de boeven, dieven, relschoppers of op de Taliban. Na de Harense veldslag, tijdens de maand van de Dag van de Vrede, twijfel ik of mijn visie wel zo breed gedragen wordt als dat ik had verwacht…