‘Sommige veteranen voelen zich veiliger in oorlogsgebied’
Roanne van Voorst doet sinds zeven jaar onderzoek naar de thema’s risico en veiligheid. Daarvoor leefde ze met verschillende groepen mensen die op gevaarlijke plekken ter wereld wonen of onder gevaarlijke omstandigheden werken. Haar nieuwste project veilig/onveilig vertelt over de ervaringen van veteranen en vluchtelingen die met hun ervaringen in conflictgebieden nu in Nederland proberen te (her)integreren.
‘Het begon allemaal toen ik in de krant een artikel las over een veteraan die geblesseerd en getraumatiseerd thuiskwam na zijn missie. Hij kwam in de problemen, werd angstig op straat en miste het gevoel van saamhorigheid uit het leger. Hij raakte aan de drugs, kwam in financiële problemen en eindigde in de gevangenis. Een dramatisch verhaal dat gelukkig niet veel voorkomt, maar mijn interesse was gewekt. Hier wilde ik iets mee.
Ik sprak met verschillende veteranen over hoe het was om terug te komen na een missie in een gevaarlijk gebied. Wat me enorm verraste, was dat zij zich op missie, ondanks alle gevaren, toch veilig hadden gevoeld. Dat kwam door de kameraadschap en strikte regels in het leger. In dienst heb je een buddy die letterlijk zijn leven voor je geeft, en jij doet dat voor hem. Buiten het leger bestaat dat niet. Een veteraan vertelde me dat hij vlak na thuiskomst zomaar op straat werd uitgescholden. Niemand keek op of om. Hij voelde zich opeens heel erg eenzaam, onbeschermd en ontheemd. Hij miste het leger op dat moment verschrikkelijk.
Niet iedereen heeft evenveel moeite om zich in de burgermaatschappij weer thuis te voelen en gelukkig is lang niet iedereen getraumatiseerd. Maar dat gevoel van veiligheid en samenzijn met je kameraden op missie, dat omschreef iedereen met wie ik sprak. En dat dat gevoel eigenlijk onvindbaar is in de gewone samenleving.
De omschrijvingen van veteranen deden me denken aan de verhalen van vluchtelingen uit conflictgebieden, die ik eerder interviewde in Europese vluchtelingenkampen. Die twee groepen zijn misschien een verrassende combinatie, maar hebben ze veel gemeen: ze hebben ervaring in landen die buitenstaanders meestal als ‘gevaarlijk’ bestempelen. Toch voelden zij zich in oorlogsgebieden als Afghanistan en Irak soms veiliger dan in ons ogenschijnlijk ‘veilige’ Nederland.
Veteranen missen hier de broederschap en kameraadschap uit het leger. Vluchtelingen missen de vertrouwde omgeving van ‘thuis’. Veel van hen voelen zich ontheemd en eenzaam in ons ‘veilige’ land. Blijkbaar word een veiligheidsgevoel dus niet alleen bepaald door het ontbreken van conflict, maar spelen er allerlei andere factoren een rol: of er mensen in de buurt zijn die voor je opkomen en op wie je kunt terugvallen bij problemen bijvoorbeeld.
De verhalen van veteranen en vluchtelingen inspireerden me een roman te schrijven, die in 2018 verschijnt: Eindelijk is het oorlog. Daaraan gekoppeld maak ik samen met veteranen een foto-expositie met als thema veiligheid. De roman en de foto-expo vormen samen het project veilig/onveilig. Met veilig/onveilig wil ik mensen een genuanceerder beeld bieden van wat veiligheid en je ergens ‘thuis’ voelen betekenen. En de vraag stellen hoe we elkaar in Nederland een veilig, welkom gevoel kunnen geven, aan zowel veteranen als vluchtelingen. Daarnaast hoopt ik dat het project meer begrip kweekt voor veteranen in Nederland.’
OPROEP: FOTO’S GEZOCHT
Ben jij een veteraan, en wil je aan het project meedoen? Roanne zoekt nog foto’s voor de expositie. Die mogen van je missie zijn of juist van je tijd na thuiskomst in Nederland. Als ze maar gaan over de thema’s veiligheid versus onveiligheid, of kameraadschap en broederschap versus eenzaamheid.
Roanne: ‘Het hoeven niet per se mooie beelden te zijn, het gaat om het verhaal erachter: wat symboliseert in de foto voor jou een gevoel van veiligheid, kameraadschap of broederschap? Een veteraan vertelde me dat hij sinds hij terug is in Nederland niet meer goed slaapt, omdat hij het geluid van de ademhaling van zijn medesoldaten mist. Bij zijn verhaal past een foto van de bedden op missie. Een ander vertelde dat rituelen, zoals het opvouwen van zijn kleding, hem rustig maken. Een foto van een keurig opgeruimde kledingkast zou dus ook zeer geschikt zijn als inzending. Maar het kan ook een foto zijn van de hond waarmee je werkte, je persoonlijke wapen, ik noem maar wat.’
Meedoen
Ben je veteraan en wil je meedoen met veilig/onveilig? Mail je foto voor 31 augustus naar info@veiligonveilig.nl, en vertel in een korte mail:
- Wat er op de foto te zien is.
- Waar en wanneer je de foto nam.
- Waarom dit beeld voor jou staat voor een veilig of juist een onveilig gevoel.
De sterkste beelden worden uitvergroot, professioneel gedrukt en tentoongesteld door heel Nederland. De allermooiste foto komt op de cover van het boek Eindelijk is het Oorlog (publicatie 2018, Uitgeverij Brandt).
Als jouw foto wordt uitgekozen, nemen we altijd eerst contact met je op; we publiceren nooit zomaar iets. Voor meer informatie: veiligonveilig.nl.