“Je ruilt je geweer in voor een instrument”
“Hier, houd deze maar eens vast,” zegt Mark Chernek. “Het is een ocean-drum. Als je deze heel zachtjes laat ronddraaien, hoor je het geluid van een branding. Geef dit instrument aan een veteraan die in de stress zit, en hij is even helemaal geconcentreerd. Na een tijdje hoort hij bijna de meeuwen en voelt hij de zeewind. Dit is wat er gebeurt als je een instrument in je handen neemt en speelt. Voel je het?”
“Ik zeg wel eens tegen de mensen met wie ik muziek maak: we hebben ons geweer ingeruild voor een instrument. Het is hetzelfde: we zorgen ervoor, koesteren het, houden het schoon, spelen erop als groep en we oefenen ermee. Voor veel veteranen is het dan makkelijk de connectie te maken. Op het moment dat je een gitaar pakt en speelt, al is het maar tien minuten, ben je bezig met het ritme, je vingerzetting. Dat is goud waard, die minuten ben je even niet in stress, puur gefocust op je instrument.”
Gitaar in het hostel
Mark en Linda Chernek runnen samen in Zuid-Limburg de stichting Music4vets Nederland. Mark begon al een garagebandje in zijn eigen buurt in de VS toen hij veertien was. “We waren best goed. Muziek was altijd belangrijk voor me. Maar toen ik wegging bij het US Marine Corps en ging trouwen heb ik lange tijd niet gespeeld. Op een gegeven moment ging het erg slecht met mij. Ik lag voor de tweede keer in scheiding en leefde in een hostel.”
Daar zag Mark een gitaar staan. “Ik pakte hem op een speelde een riedeltje. Op dat moment realiseerde ik me dat ik een belangrijk deel van mijn leven als het ware had uitgeschakeld. Dat stelde ik ook vast bij de mensen om me heen: ze worstelden met drugsverslaving, geldproblemen, persoonlijkheidsstoornissen. Die problemen slokten álles op. Maar als ik muziek begon te maken ontspanden ze. Mensen begonnen spontaan mee te zingen.”
Ineens kwam er weer ruimte voor iets anders. Muziek is een geweldige manier om de connectie te herstellen met jezelf en met de mensen om je heen.
Even alles vergeten
Toen Mark later in Maastricht met zijn huidige vrouw Linda in een café speelde, name hij altijd kleine slagwerkinstrumenten mee: bongo’s, tamboerijnen. “Die deelde ik uit en zo werd elk optreden iets van het hele café samen, wie mee wilde doen kon meedoen. Toen we in een veteranen inloophuis waren, besloten we zo’n optreden ook eens met veteranen te doen. Zo is Music4Vets Nederland begonnen, nu vijf jaar geleden. Sindsdien komen er regelmatig veteranen meedoen bij de repetities en optredens.”
Wie PTSS heeft, moet leren de controle los te laten en even te vergeten waar je allemaal mee te maken hebt.
In de muziek kun je je verliezen, je batterij weer even opladen
zegt Mark. “Maar als een veteraan een gitaar van ons leent en les krijgt, is er ook een moment waarop je eens wat kunt vertellen. Dat hóeft niet, het gaat ons vooral om het muziek maken. Maar het gebeurt natuurlijk wel en soms is dat een opening. PTSS bindt mensen aan huis, je sluit je af. Je komt niet graag tussen de mensen. Maar als we samen muziek maken, durven ook díe veteranen weer iets van zichzelf te laten zien.”
Linda heeft dat vaak zien gebeuren tijdens de optredens. “Dat is een hele overwinning. En dan is het zo mooi om te zien hoeveel talent mensen hebben. Eigenlijk heeft iedereen wel iets toe te voegen aan de band.”
Rustig door percussie
Eén van de vaste bandleden is Ed, Libanonveteraan. Ed is lang in therapie geweest. “Toen ik opgenomen was in het CMH luisterde ik altijd naar Slagerij Van Kampen. Dat percussiewerk maakte me rustig,” zegt hij. “Ik ben eerst een keer alleen naar een repetitie gaan kijken, maar nu speel ik alle soorten slagwerk, ik heb er een hoop plezier in.”
Puntje van zorg voor de stichting zijn de financiën.
Na elke optreden gaat de helm rond om wat geld in te zamelen: voor nieuwe snaren, een extra gitaar erbij.
“We hebben ook echt een betere geluid set nodig. Als we willen optreden voor een groter publiek, kunnen we ons niet meer permitteren dat de muziek uitvalt of te zacht klinkt. Op het moment dat je de apparatuur hebt om écht iets moois neer te zetten op een bijeenkomst, kun je veel meer veteranen laten zien dat PTSS niet het einde van je sociale leven hoeft te zijn.”
Soms krijgen ze gitaren van mensen. Mark leent die uit aan veteranen, als ze het fijn vinden erop te spelen. Dat is het begin. “Na een tijdje krijgen ze dan meestal behoefte aan een betere gitaar, dan krijgen wij de leengitaar weer terug en kopen ze er zelf één.”
Band of brothers
“Voor mijzelf is het ook goed dat ik anderen kan helpen met mijn muziek,” zegt Mark. “Dat gevoel dat je in dienst hebt: dat je deel uitmaakt van een groep die samen aan iets werkt, dat is goed om terug te vinden.”
De meeste nummers die ze spelen zijn up tempo en opgewekt, zegt Mark. “Maar we spelen ook ‘Brothers in arms’. Veel Nederlandse veteranen hebben iets met dat nummer. Als we dat spelen, nodig ik alle veteranen uit samen in een grote kring te komen staan. Onlangs speelden we het in het Veteranenhuis in Kerkrade. Die avond waren er Duitse, Belgische, Amerikaanse én Nederlandse veteranen. Iedereen sloeg de armen om elkaars schouders en zo zongen we het met zijn allen. Dan voel je dat je elkaar begrijpt als geen ander.”