‘Het verwerken van leed doe je samen’

1 juni 2018
Deel dit bericht:
Puur toevallig kwam Ton van Ede bij Defensie terecht, toch bleek het een goede match. In totaal werkte Ton bijna 40 jaar voor Defensie. Hij was in 1993 compagniescommandant tijdens de VN-vredesmissie in Cambodja en in 2000 had hij de leiding over het bataljon dat deelnam aan de vredesmissie in Ethiopië en Eritrea. Tijdens zijn carrière heeft hij veel geleerd over leiderschap, het leven en kameraadschap.

‘Het is puur toeval dat ik bij Defensie ben terechtgekomen. Een jongen bij in mij in de klas was jeugdkampioen boksen en ging naar de keuring. Ik had die laatste paasvakantie voor het examen niks te doen, dus ik ging met hem mee. Helaas werd hij vanwege een kleurafwijking in zijn ogen afgekeurd. In totaal zijn er bij die keuring van de 80 aanmeldingen twee jongens geselecteerd. Een daarvan was ik.

De praktische opleiding tot officier van de mariniers was geweldig. Ondanks dat het meer dan veertig jaar geleden is blijft de innige kameraadschap mij bij. Als 18-jarige snotneus vond ik mezelf best wel flink, maar ik werd daar teruggebracht naar de basis. Het is leerzaam om samen de grenzen van je kunnen op te zoeken. Het gaat daarbij niet om jou als individu. Het gaat om jouw bijdrage aan een groter doel en aan de groep. Dat is de essentie van dienen Samen ben je in staat om veel verder te komen dan je zelf denkt. Het succes van de ander is daarmee ook jouw succes. Als je dat eenmaal begint te zien en voelen voegt het iets wezenlijks toe aan je leven. Mensen denken vaak dat werken bij Defensie een opoffering is. En soms is dat ook zo. Maar ik heb er veel voor terug gekregen.

Na mijn opleiding kwam ik als officier op Texel terecht. Ik werd commandant van de bootgroep met landingsvaartuigen. Daar heb ik veel geleerd. Een van de lessen was dat geduld net zo belangrijk is als ambitie. En geduld was niet mijn grootste talent. Als jonge officier wil je de zaken aanpakken en verbeteren. Maar je kan (helaas) geen ijzer met handen breken. Het personeel bestond uit echte specialisten. Ze konden enorm goed varen, maar het waren niet allemaal echte mariniers. Ik stelde mijzelf als doel om ze dat wel te maken. Dat zorgde soms voor conflicten met oudere onderofficieren. Sommigen weigerden mee te doen. Daar sta je dan als 23-jarige officier tegenover een onderofficier die je vader had kunnen zijn. Achteraf was dat een eerste kennismaking met de loneliness of command. Daar heb ik geleerd om het conflict uit de publieke ruimte te halen. Niet voor de troepen de discussie aan gaan, maar door gaan met de oefening. De afwikkeling volgt dan later. Dat begint met luisteren naar het “waarom” van de ander. Vaak komen mensen dan zelf al tot het gewenste inzicht. Iemand snel aan de kant schuiven is makkelijk. Maar iedereen is nodig. En medewerkers die het in eerste instantie lastig vinden moet je een kans geven om aan te haken. Waar mogelijk geldt ook hier leave no one behind.

Mijn eerste missie was in Cambodja in 1993. Dat was voor mij een echte test van leiderschap. Want ook al ben je goed opgeleid, leiderschap is geen vanzelfsprekendheid. Het was voor mij een test. Maandenlang met 180 man op pad. Naar een oorlogsgebied vol mijnen en Khmer-strijders. Ver weg van de bekende wereld. Geen internet en weinig inlichtingen. You’re on your own. We hebben daar goede dingen kunnen doen voor de Cambodjanen. En wij zijn er als compagnie uiteindelijk hechter uitgekomen. Dat gaf mij als leider veel voldoening en zelfvertrouwen.

Leiderschap gaat ook om het nemen van moeilijke beslissingen. Tijdens een verplaatsing van de eenheid naar een andere sector was een Landrover van ons op een explosief gereden. Het voertuig vloog meters de lucht in en landde op de kop. Drie mariniers hebben hier rug- en nekletsel aan over gehouden. De chauffeur kwam er in eerste instantie ongedeerd uit. Maar hij kreeg later een post-traumatische stress stoornis. Hij voelde zich schuldig dat zijn collega’s gewond waren geraakt doordat hij op het explosief reed. Rationeel is dat natuurlijk onzin. Maar de emoties die dit soort gebeurtenissen veroorzaken zijn wel een werkelijkheid.

Ton van Ede met de gewonde mariniers uit Cambodja

Het was na deze aanslag essentieel om te laten zien dat we ons niet lieten intimideren. Dus ik gaf de opdracht om de volgende dag weer langs dezelfde route te patrouilleren. Dat zijn geen makkelijke besluiten, maar het is wel je verantwoordelijkheid als commandant. De gewonde mariniers van de aanslag zie ik nog elk jaar. Ik vind het belangrijk om contact met ze te houden. Teamwork gaat namelijk niet alleen om het delen van succes. Ook het verwerken van leed doe je samen.’

Lees ook ‘Het verhaal van Ton van Ede – 2’