“Waarom moesten we ons nou zo nodig nog als koloniale macht manifesteren?”
De Interviewcollectie Nederlandse Veteranen van het Vi vullen we regelmatig aan met nieuwe interviews. In dit geval gaat het om een interview met de Nieuw-Guineaveteraan Wies Platje. Hij meldde zich in 1958 aan voor de Koninklijke Marine en stroomde na een paar jaar door naar de Marine Inlichtingendienst (MARID). In de functie van junior-analist werd hij in 1962 uitgezonden naar Nieuw-Guinea, waar hij de Indonesische dreiging in de gaten diende te houden.
Toen Wies in Nieuw-Guinea aankwam, moest hij aanvankelijk administratief werk doen, maar al snel werd hij ingezet om onderschepte berichten te analyseren. Aan de hand van deze berichten diende hij de Indonesische troepenbewegingen in kaart te brengen. De Indonesische berichten waren weliswaar versleuteld, maar de inlichtingendienst kon ze ontcijferen, waardoor de Nederlanders mee konden lezen met het Indonesische berichtenverkeer:
Veel Indonesische verbindingsmensen hadden hun opleiding in Amsterdam gehad, waardoor onze specialisten hen aan de fingerprint van hun sleutel herkenden.
Koloniale macht
In 1962 begon de Sovjet-Unie steeds meer materieel aan Indonesië te leveren, onder andere onderzeeërs en bommenwerpers. Uit de Indonesische troepenverplaatsingen bleek dat een grote gecombineerde aanval op touw werd gezet, die begin augustus zou moeten plaatsvinden. Nederland stuurde vervolgens troepen, jachtvliegtuigen en onderzeeërs naar het gebied in de hoop de eerste aanval af te kunnen slaan. Maar toen Nederland de Verenigde Staten en Groot-Brittannië om militaire steun vroeg, werd dit verzoek afgewezen. Vooral de Verenigde Staten waren niet blij dat Nederland nog steeds vast probeerde te houden aan koloniën.
Je was met iets bezig waarvan je vond dat het goed was. Later – want wat weet je als 22-jarige jongen – dacht ik: wat hadden we daar nou te doen, waarom moesten we ons nou zo nodig nog als koloniale macht manifesteren?
Het bleek dus dat Nederland internationaal weinig steun had. Maar omdat de discussie rondom Nieuw-Guinea zich al voortsleepte sinds de Indonesische onafhankelijkheid, was het niet eenvoudig om tot een oplossing te komen. Met name de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Luns wilde Nieuw-Guinea niet overdragen aan Indonesië. Maar nu de spanningen hoog opliepen, wilden de Verenigde Staten voorkomen dat er een nieuw conflict zou ontstaan in Azië en zetten zij Nederland onder druk om tot een oplossing te komen.
Uiteindelijk moest Nederland zwichten en werd er ingestemd met de overdracht van Nieuw-Guinea aan een tijdelijke VN-macht, die het vervolgens zou overdragen aan Indonesië.
Lachertje
Wel zou er uiterlijk in 1969 een ‘Act of Free Choice’ komen, een referendum waarin de Papoea’s konden kiezen tussen onafhankelijkheid of integratie bij Indonesië. Maar vanwege het getrapte stelsel en vanwege de druk van Indonesië op de stemmers werd er gekozen voor integratie, ook al wilden de meeste Papoea’s dat niet. Wies heeft er een duidelijke mening over:
Eigenlijk wist iedereen dat het een lachertje zou worden. En daarna heeft Indonesië Nieuw-Guinea gebruikt als kolonie, meer dan wij dat ooit gedaan hebben. (…) Dat kon je zien aankomen. Maar we hebben de andere kant uit gekeken.
Wies Platje bleef zijn verdere militaire loopbaan werkzaam bij de MARID. Na zijn functioneel leeftijdsontslag schreef hij twee boeken over marine-inlichtingenoperaties tijdens de Koude Oorlog.
Interviewcollectie Nederlandse Veteranen
Het interview met Wies Platje is opgenomen in de Interviewcollectie Nederlandse Veteranen (ICNV) en is te beluisteren via de website van de interviewcollectie. Klik hier om het interview met Wies te beluisteren! Hier zijn nog meer interviews met Nieuw-Guineaveteranen te vinden en te horen.
Leestips
- M.W. Jensen & G. Platje, De MARID. De Marine Inlichtingendienst van binnenuit belicht (Den Haag 1997)
- Wies Platje, Een zee van geheimen. Inlichtingenoperaties tijdens de Koude Oorlog (Amsterdam 2010)
- Jaime Karreman, In het diepste geheim. Spionage-operaties van Nederlandse onderzeeboten van 1968 tot 1991 (Amsterdam 2017)