De favoriete muziek van de veteranen op de veteranenlezing
Een terugblik op de veteranenlezing 2022
Op donderdag 1 december vond in Doorn de jaarlijkse veteranenlezing plaats. Het centrale thema: wat muziek doet met je hersenen aan de hand van ervaringen van veteranen. De lezing werd geopend door dominee Fred Omvlee, predikant van de Protestantse kerk en hoofd geestelijke verzorging bij de marine. Dominee Omvlee vertelde over zijn voorliefde voor Elvis en zong samen met alle aanwezigen de Elvis-gospel ‘Can’t Help Falling In Love’. Daarna stonden Joe Tennessee, de musicerende veteraan, en prof. dr. Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, samen op het podium.
Fotografie: Funcksterrshoots
Joe Tennessee vertelde openhartig over zijn leven dat niet altijd over rozen ging en speelde een aantal eigen geschreven nummers die de aanwezigen niet onberoerd lieten. Erik Scherder gaf tussendoor uitleg over hoe onze hersenen omgaan met stress, emoties en muziek. Dennis Kroon, de zingende veteraan die even een uitstapje in de muziek buiten Defensie maakte maar al snel weer terugkeerde bij de landmacht waar hij sinds 1996 dient, sloot het programma af. Hij zong een aantal onder de aanwezigen populaire nummers, waaronder ‘Brothers In Arms’ van Dire Straits. Welke songs zijn eigenlijk geliefd onder de veteranen die de veteranenlezing bezochten?
De Veteranen Top 50
Het artikel ‘De kracht en troost van muziek voor veteranen’, geschreven door militair-historicus Jeoffrey van Woensel en werkzaam bij Expertisecentrum van het Nederlands Veteraneninstituut, was de inspiratie om te kiezen voor het thema voor deze veteranenlezing. De Veteranen Top 50 vormde de basis voor zijn artikel. Ter gelegenheid van de honderdste editie van het veteranenblad Checkpoint werd veteranen in 2010 voor het eerst gevraagd naar hun meest geliefde muzieknummer en de reden waarom. In 2011 was er geen Veteranen Top 50. Het jaar daarop zette Checkpoint de ranglijst in samenwerking met het Veteraneninstituut en de Stichting Nederlandse Veteranendag voort. Tussen 2012 en 2018 werd de lijst jaarlijks rond de Nederlandse Veteranendag samengesteld. In 2019 kwam er een kortstondig einde aan de Veteranen Top 50, maar in 2020 pakte Omroepv de draad weer op.
Brothers In Arms
Twee muzieknummers domineren al ruim twaalf jaar de ranglijst: ‘Brothers In Arms’ van Dire Straits en ‘We Gotta Get Out Of This Place’ van The Animals. ‘Brothers In Arms’ uit 1985 is overduidelijk de ultieme veteranensong. Het is een anti-oorlogsnummer dat Mark Knopfler schreef geïnspireerd door de Falklandoorlog. Het nummer heeft voor veel veteranen een extra lading omdat het ze terugbrengt naar rampceremonies of herdenkingsplechtigheden waar het nummer vaak werd en wordt gedraaid.
Afghanistanveteraan John liet in de Checkpoint van november 2010 optekenen waarom dit nummer zo’n indruk op hem maakt: “Dit vond ik altijd al een goed nummer, maar sinds de crematie van Dennis van Uhm [zoon van Commandant der Strijdkrachten Peter van Uhm die omkwam door een IED-aanslag] kan ik er niet meer met droge ogen naar luisteren.”
We Gotta Get Out Of This Place
‘We Gotta Get Out Of This Place’ van The Animals uit 1965 was hét nummer voor Amerikaanse militairen tijdens de Vietnamoorlog. Onder Nederlandse militairen werd het nummer vooral bekend door de Amerikaanse Tv-serie Tour Of Duty over de Vietnamoorlog. Tv-omroep Veronica zond de serie tussen 1990 en 1993 uit op de Nederlandse televisie, op het moment dat de Joegoslavische burgeroorlog uitbrak. Het nummer werd vaak gedraaid tijdens rotaties, een ceremonieel moment waarbij een lichting militairen werd verwelkomd en hun voorgangers het uitzendgebied verlieten. Het populaire nummer werd dan vaak luidkeels meegezongen.
Proud To Be A Soldier – Soldier On
Afgelopen jaar kwam het nummer ‘Proud To Be A Soldier’ van Joe Tennessee van niets op nummer 1 in de Veteranen Top-50. Bosnië- en Afghanistanveteraan Joepie Thijssen – zoals Joe Tennessee in werkelijkheid heet – schreef dit nummer tijdens de coronapandemie. Lange tijd was sporten voor Joepie een belangrijke uitlaadklep om zijn psychische problemen te lijf te gaan. Door corona was sporten niet langer mogelijk. Hij merkte dat muziek hem rustig maakte. Hij leerde hij in een jaar gitaar spelen en begon met zingen en liedjes schrijven. Zo werd hij Joe Tennessee en schreef het nummer waarin hij zingt dat hij trots is om soldaat te zijn.
Nummer 2 in de ranglijst van 2022 was ‘Brothers In Arms’ van Dire Straits. Van niets op nummer 3 stond ‘Soldier On’ van de Haagse band Di-Rect. Het heeft er alle schijn van dat ‘Soldier On’ – waarschijnlijk de keuze van vooral jonge veteranen – in de toekomst de waardige opvolger van ‘Brothers in Arms’ gaat worden.
“Dit nummer werd gedraaid toen wij in Bosnië in de bunker zaten toen onze compound onder vuur werd genomen. De tekst van dit nummer is bovendien zeer toepasselijk op de Bosnische burgeroorlog ”
Een beetje verliefd
Het Nederlands Veteraneninstituut vroeg iedereen die zich opgaf voor de veteranenlezing naar een muzieknummer waar ze een bijzondere herinnering aan hadden en de reden waarom. Het favoriete nummer van de veteranen die de Veteranenlezing bezochten is onbetwist ‘Brothers In Arms’ van Dire Straits op de voet gevolgd door ‘We Gotta Get Out Of This Place’ van The Animals. Geheel in overeenstemming met de analyse van de Veteranen Top 50 de afgelopen 13 jaar. Op de derde plaats staat het nummer ‘Soldier On’ van Di-rect.
Ook populair onder de aanwezigen is het repertoire van André Hazes, van wie verschillende nummers worden genoemd. Unifil-veteraan Louis was en is geen fan, maar het nummer ‘Een beetje verliefd’ van de Amsterdams zanger brengt hem weer terug naar Libanon. “In het café van hoofdkwartier van Unifil Dutchbat in Harris werd elke dag dit nummer gedraaid. … Zomaar een stukje thuis ver weg. En nu nog steeds, maar dan omgekeerd.” Opvallend is dat de veteranen bij de meest populaire nummers vaak geen motivatie noemden. De keuze spreekt blijkbaar voor zich. Soms werd dat ook letterlijk als motivatie vermeld.
Crazy
Afwijkende nummers werden juist wel van een motivatie voorzien. Het nummer ‘Crazy’ van de Britse zanger Seal is voor veteraan Ron voor altijd verbonden met zijn uitzending: “Het nummer Crazy van Seal ter herinnering aan mijn missie In Bosnië. Hoe een land als Joegoslavië en haar mensen door gekte werden verdeeld. … De gekte dat vrienden door de oorlog elkaars vijanden werden. Het woord Crazy is voor mij allesomvattend hoe de toestand daar was.”
Bosniëveteraan Bart heeft herinneringen aan het nummer ‘Tears In Heaven’ van Eric Clapton, dat hij en zijn maten altijd in zijn cabine draaide tijdens voedseltransporten door centraal-Bosnië in 1993-1994. Bosniëveteraan Duncan sprak zijn voorkeur uit voor ‘Civil War’ van Guns N’ Roses: “Dit nummer werd gedraaid toen wij in Bosnië in de bunker zaten toen onze compound onder vuur werd genomen. De tekst van dit nummer is bovendien zeer toepasselijk op de Bosnische burgeroorlog.”
Kosovoveteraan Matthijs noemde het album ‘Aenima’ van Tool: “Ik draaide dat de eerste weken in Kosovo hard in mijn viertonner. Als ik nu het album, of een nummer daarvan, hoor moet ik bijna altijd even ongeveer tien seconden huilen. Ik begrijp precies waarom, maar kan het niet uitleggen. Het is goed. Over wat daar is gebeurd mag af en toe best nog even verdriet ervaren worden.”
Deurdonderen
Bovengenoemde nummers zijn vooral bedoeld voor het verwerken van emoties. Er werden ook nummers genoemd die een andere lading hebben. Nieuw-Guineaveteraan Fred koos voor ‘I’m Ready’ van Fats Domino: “Ik vertrok met de Hr.Ms. Kortenaer naar Nieuw-Guinea. Ik en 225 opvarenden waren er klaar voor!! 12 januari 1960, na 18 maanden kwam ik weer thuis!” De Afghanistanveteranen Alex en Dennis noemden ‘Deurdonderen’ van Normaal. Waarschijnlijk niet alleen om vooral door te gaan, maar ook omdat zanger Bennie Jolink in 2006 een korte tour in Afghanistan maakte.
Meest opvallende motivering kwam van Bosniëveteraan Lucien, die koos voor het liedje ‘Daar sta je dan’ van De Jazzpolitie: “Kort voor mijn tweede uitzending was mijn vrouw zwanger. Ik hoorde het echter toen ik twee weken in het uitzendgebieden was. Ik heb dit nummer dagelijks gedraaid op mijn discman voor het slapen gaan. Ik probeerde mij een voorstelling te maken hoe het zou zijn om vader te zijn.”
Opvallend genoeg werd het nummer ‘Proud To Be A Soldier’ van Joe Tennessee niet door de aanwezige veteranen genoemd. Het lijkt er op dat zijn hartveroverende optreden tijdens de veteranenlezing daar verandering in zal brengen. De Veteranen Top 50 in 2023 zal uitwijzen of het nummer een eendagsvlieg was of een blijvertje.