Indië-veteraan Jan over spijt
'De gevolgen waren niet te overzien.'
Spijt heeft te maken met dingen anders willen doen en met zelfverwijt. Eigenlijk is het het beste om niet te streng voor jezelf te zijn en de zaken te accepteren zoals ze zijn gelopen. Jan van de Sande (91) ging op missie naar Nederlands-Indië en heeft inmiddels zijn ervaringen een plaats kunnen geven.
‘Als chauffeur van het peloton reed ik vaak naar dezelfde plekken. De vijand wist natuurlijk ook dat ik vaak dezelfde routes reed en zo was het makkelijk om een hinderlaag voor mij op te zetten. Ik ben er dan ook meerdere keren in terechtgekomen. Iedere keer dat je het overleeft, voel je je een geluksvogel. Maar eigenlijk waren de gevolgen niet te overzien. Er zijn tijden geweest dat ik gillend en helemaal bezweet wakker werd.’
De PTSS gaat nooit over, maar de gevoelens zijn door de jaren heen wel afgevlakt.
‘Ik was twintig toen ik naar Nederlands-Indië ging. Oorspronkelijk als brenschutter, maar omdat ik een kapotte auto kon repareren, werd ik chauffeur. Ik kreeg een driekwarttonner tot mijn beschikking en reed rond met soldaten, wapens, munitie en voorraad. Ik had veel verantwoordelijkheden en werd er op alle mogelijke momenten bij geroepen. Drie jaar lang in die staat van paraatheid heeft zijn tol geëist.’
Er zijn momenten dat ik had gewild dat ik niet altijd mijn plicht vooropstelde. Ik had misschien beter voor mezelf moeten zorgen.
‘Daar heb ik op sommige momenten wel spijt van. Maar het heeft geen zin. We zaten in een situatie waaraan weinig te veranderen viel. Dus ik kan niets met gedachten van spijt. Het gaat om de aanvaarding.’